Ako ste jedan od onih putnika koji tragaju za misterijama nekih davnih vremena, sigurni smo da će Južna Amerika i njeni arheološki lokaliteti probuditi veliku znatiželju u vama. Dobro došli u čarobni svet Latinske Amerike, kontinenta neverovatne prirode, ali i velike kulturne raznolikosti. Prostora koji krije mnoge istorijske tajne i mistična svedočanstva iz daleke prošlosti!
Među drevnim ruševinama raštrkanim po čitavom kontinentu čuva se nasleđe starih civilizacija koje su od pamtiveka naseljavale ove teritorije. U gustim amazonskim šumama Brazila, na planinskim vrhovima Anda u Peruu, Čileu i Boliviji i u argentinskim kamposima leži raskošna zaostavština drevnih naroda Inka i Maja, ali ii artefakti i relikvije iz praistorijskog doba.
Istražićemo neke od najpoznatijih arheoloških lokaliteta Južne Amerike, jer, možda baš ovaj tekst bude vaša inspiracija da sa nama krenete u veliku južnoameričku avanturu i da zajedno obiđemo mesta sa ove liste.
#1 Maču Pikču, Peru
Verovatno najpoznatije arheološko nalazište u Južnoj Americi i jedno do najpoznatijih na čitavoj planeti je Maču Pikču. Drevni grad Inka nalazi se u Peruu, na jednoj visoravni grandioznih Anda, na 2350m nadmorske visine. S obzirom na svoj položaj, Maču Pikču predstavlja izvanrednu priliku za istraživanje očuvanih ruševina, ali i za uživanje u spektakularnom pogledu.
Većina istoričara smatra da je grad nastao u 15. veku, a po nekima i ranije – oko 1300. godine. Bilo kako bilo, prošlo je više od pola milenijuma dok ga 1911. nije ponovo otkrio američki istraživač i pustolov Hiram Bingham.
Na području ovog velelepnog lokaliteta nalazi se oko 200 objekata koji jasno ukazuju da je Maču Pikču u svoje vreme bio važan verski, ceremonijalni, astronomski i poljoprivredni centar. Lokalitet je podeljen na donji i gornji grad, sa trgom između njih koji odvaja poljoprivrednu od stambene zone. Sistem puteva i staza, kanali za navodnjavanje i terase podzidane kamenom svedoče o načinu života i kulturi Inka.
Stil granje Maču Pikčua i razni iskopani dokazi sugerišu da je grad zaparavo bio kompleks vladarske porodice Pachacuti Inca Yupanqui. Mada sve na ovom drevnom mestu izgleda zadivljuće, pažnju posetilaca najviše privlači kameni Sunčani sat Intihuatana. Veruje se da je služio kao astronomski instrument, ali i kao mesto gde su se vršili ceremonijalni obredi.
Kusko, nekadašnja prestonica carstva Inka je prvi veći grad u blizini. Da biste došli do Maču Pikčua moraćete prvo do Oljantajtamboa (oko 60 km od Kuska), odakle nastavljate vozom do poslednje stanice Aguas Calientesa, posle otprilike sat i po vožnje. Zatim vam ostaje oko 3 kilometra planinarenja po relativno uređenim putevima i stazama koje vode direktno do izgubljenog grada Inka, Maču Pikču-a.
#2 Čan Čan, Peru
Ostajemo u Peruu, u njegovom severnom delu. U blizini grada Truhilja (oko 5 km zapadno od njega) locirano je još jedno veliko arheološko nalazište Čan Čan. Nekada urbana sredina i prestonica Čimorske države razvijene iz čuvene Čimu kulture. Zlatnim dobom Čan Čana smatra se period između 9. i 15. veka, sve do 1470. godine kada su ga pokorile Inke. Arheolozi ističu da je Čan Čan bio najveći grad Južne Amerike u predkolumbovoj epohi i da je u periodu svoje najveće razvijenosti imao više od 30.000 stanovnika.
Glavna atrakcija drevnog grada su njegove impresivne zidine ukrašene složenim reljefima i simbolima koji prikazuju različite aspekte života tog vremena, sa scenama ribarenja, obavljanja poljoprivrednih poslova i religijskih obreda i običaja. Na arheološkom nalazištu prisutni su i ostaci palata, trgova, hramova, kao i rezervoari za vodu. Glavni trg zauzimao je prostor od oko 6km2 i na njemu su se nalazile brojne građevine i skulpture.
Od 1986. godine Čan Čan je deo UNESCO-ve svetske baštine, što je još jedna preporuka za njegovu posetu na putovanju kroz Peru, Bolovijiu i Čile.
#3 Tivanaku, Bolivija
Nedaleko od glavnog grada Bolivije, La Paza, u zapadnom delu zemlje, nalazi se Tivanaku ili na španskom Tihuanaku, jedno od najvećih arheoloških nalazišta ove južnoameričke države. Iako ne postoji konsenzus među arheolozima iz kog perioda datiraju ruševine na ovom lokalitetu, većinski je procenjeno da one ne mogu biti starije od 200 do 300 godina pre nove ere. Međutim, savremenim radiometrijskim metodama, sa 68% verovatnoće određeno je da je naselje nastalo oko 110. godine nove ere. Na svom vrhuncu, ovaj drevni grad je brojao više od 10.000 stanovnika i zauzimao je površinu od oko 4 km2.
Tivanaku je bilo centralno mesto istoimene kulture. Najinteresantnije strukture koje su arheolozi pronašli i iskopali na ovom nalazištu su Pamapunku (u bukvalnom prevodu Kapija Pume), Kapija meseca, Akapana (jedna struktura u obliku andskog krsta) i brojni monoliti. Ipak, najveća misterija je Kapija sunca koja se nalazi u zapadnom delu hrama sunca Kalasasaya. Isklesana od jednog komada kamena, ima visinu tri i širinu četiri metra.
Istoričari veruju da su sve skulpture imale verski i ritualni značaj. Kako procenjuju arheolozi, grad je raseljen oko 1000. godine nove ere usled velikih suša koje su pogodile ovo područje. Tivanaku je pod zaštitom UNESCO-a od 2000. godine.
Do lokaliteta možete lako doći autobusom iz glavnog grada Bolivije La Paza, od koga je udaljen svega 60-tak kilometara. Ako želite još avanture, u blizini je i najviše plovno jezero na svetu Titikaka (na 3.812 mnv), dok se na suprotnoj strani La Paza, na otprilike istoj udaljenosti nalazi Mesečeva dolina – kompleks krečnjačkih stena sa lavirintima.
#4 Nacionalni park Sera da Kapivara, Brazil
Brazil nisu samo Rio de Žaneiro, čuvena Kopakabana i karneval. Za zaljubljenike u prirodu i arheologiju ova južnoamerička zemlja je mnogo više od toga! U njoj se nalaze brojni arheološki lokaliteti a najznačajniji je lociran na oko 2.000 kilometara severno od Ria i oko 1.200 km od prestonice Brazilije.
U stvari, to je skup lokaliteta koji svi zajedno pripadaju Nacionalnom parku Sera da Kapivara. Među šumovitim brdima, liticama i rekama nacionalnog parka kriju se duboke pećine i preko 300 arheoloških nalazišta. Tu se nalazi dom najstarijih pećinskih slika u celoj Americi (prema arheolozima slike su stare preko 25.000 godina). Crteži uključuju skice divljih životinja, ljudske figure, porodice, oruđe koje se u to vreme koristilo u poljoprivredi…
Jedan od poslednjih pronađenih lokaliteta je Toca da Tira Peia. Tu su otkriveni alati od kamena iz praistorije za koje se tvrdi da su stari čak 22.000 godina. Pojedini arheolozi smatraju da pojedini dokazi jasno ukazuju na život ljudi u ovom delu sveta od pre više od 50.000 godina, što je zaista neverovatan podatak.
Ukoliko posećujete Brazil i slećete u Rio de Žaneiro, a želite da vidite Nacionalni park Sera da Kapivara, najlakše je da iz Ria odletite avionom do grada Sao Raimundo Nonato odakle ćete morati da pređete još oko 50-tak kilometara.
#5 Pećina ruku, Argentina
Cueva de las Manos, u prevodu “Pećina ruku” je arheološko nalazište smešteno u južnom delu Argentine, u Patagoniji. Udaljeno je oko 120 kilometara od prvog većeg grada Perito Moreno i više od 2.000 kilometara ka južnom polu od argentinske prestonice Buenos Ajresa.
Ako izuzmemo Uskršnje ostrvo u Tihom okeanu, najudaljenije mesto od svih dalekih destinacija na ovoj našoj lisi. Lokalitet se sastoji od više pećinskih dvorana ukupne dužine oko 160 metara. Na zidovima glavne pećine visoke oko 10 i dugačke 24m nalaze se otisci šaka u crvenkastim, narandžastim i žutim nijansama. Procenjuje se da su otisci starosti između 9 i 13 hiljada godina pre nove ere.
Iako lokalitet nosi naziv Pećina ruku, na zidovima se mogu videti i prikazi ljudi, životinja (lama, ptice, mačke), kao i različiti geometrijski oblici. Pećinski crteži prikazuju najstarije lovce u Patagoniji i njihov način lova kao i oružje koje su nosili. Veruje da su nastali znatno kasnije od otisaka ruku. Lokalitet je 1999. godine, uvršten na listu UNESCO-ve kulturne baštine.
#6 Ingapirka, Ekvador
Za one koji nisu upoznati sa istorijom Južne Amerike, carstvo Inka se prostiralo na teritorijama koje danas ne pripadaju samo Čileu. Jedno od najznačajnijih nalazišta Inka izvan Čilea nalazi se u današnjem Ekvadoru. Na oko 80 kilometara severno od Kuenke i oko 400 kilometara južno od glavnog grada Ekvadora Kita smeštena je Ingapirka, veliko arheološko nalazište koje datira iz 15. veka i predstavlja veliku turističku atrakciju.
Hram Sunca je najznačajnija građevina koja se može videti u Ingapirki. Pretpostavlja se da je prvobitno bio svetilište plemena Kanjari, da bi ga kasnije preuzele Inke. Kada pogledate iz ptičije perspektive, celo naselje ima oblik životinje lame, a Hram Sunca se nalazi na mestu glave, što dokazuje da su ljudi koji su od davnina naseljavali ove prostore dobro poznavali razmere i imali smisla za arhitekturu. U kompleksu koji je otkriven 1970. godine, i koji je bio do pola zatrpan u zemlju, otkriveni su i Hram Meseca, kraljevske palate, prostorije za smeštaj podanika, kao i skladišta hrane.
Osim drumskim saobraćajem, iz prestonice Kito do Kuenke možete doći i avionom, što je svakako bolja i brža opcija.
#7 Izgubljeni grad Ciudad Perdida, Kolumbija
Duboko u gustoj džungli Sijera Nevade de Santa Marta planina, nalazi se Siudad Perdida, poznatiji kao “Izgubljeni grad”. Ovaj kompleks ruševina predstavlja jedno od najvažnijih arheoloških nalazišta i lokaliteta u Kolumbiji.
Grad je podignut oko 700. godine nove ere i stariji je od daleko poznatijeg Maču Pikčua u Peruu čitavih 650 godina. Izgradio ga je domorodački narod Tajrona. Oko 1000 kuća je činilo grad koji je imao više od 500 terasa. U svom zenitu imao je između 2.000 i 8.000 stanovnika. Napušten je oko 1650. godine, verovatno zbog španskog osvajanja ovih predela. Procenjuje se da je iskopano i istraženo tek oko 10% nalazišta, a da se ostatak još uvek nalazi pod zemljom.
Siudad Perdida se nalazi u severnom delu Kolumbije, relativno blizu obale karipskog mora i grada Santa Marta (oko 50-tak kilometara jugoistočno). Od glavnog grada Bogote do Santa Marte potrebno je oko sat i po leta avionom.
#8 San Agustin, Kolumbija
Oko 500 kilometara jugozapadno od Bogote nalazi se grad San Agustin sa istoimenim arheološkim parkom, koji je od 1995. godine je pod zaštitom UNESCO-a zbog velike kulturne i istorijske važnosti.
Monumentalne kamene skulpture koje se nalaze na različitim lokalitetima okolnih brda i izrađene su od kamena i prikazuju različite antropomorfne, zoomorfne i mitske likove iz verovanja i rituala drevnih naroda koji su naseljavali područje San Agustina.
Sam arheološki park obuhvata više od 1300 hektara i ima preko 500 skulptura, grobnice, terase i kamene stepenice za koje se smatra da su nastale izmeću 1. i 8. veka nove ere. Među najpoznatijim lokalitetima u okviru parka su Šuma statua (Bosque de las Estatuas), Visoko mesto idola (Alto de los Idolos) i Visoko mesto kamenja (Alto de las Piedras).
Ako ste odlučili da otputujete u severni deo Južne Amerike i Kolumbiju ne propustite priliku da posetiti San Agustin i ranije opisani Izgubljeni grad. Sigurni smo da nećete zažaliti. Uostalom, i broj ljudi koji svake godine posećuju pomenute lokacije govori u prilog njihovoj vrednosti.
#9 Moai skulpture, Uskršnje ostrvo
Čile je zemlja kontrasta. Sa jedne strane glavni grad Santijago de Čile kao užurbana prestonica, a sa druge arheološka nalazišta koja ukazuju na veliku raznolikost kulture u različitim delovima zemlje. Najznačajnije otkriće van kopnenog dela Južne Amerike je Uskršnje ostrvo. Nalazi se u južnom delu Tihog okeana i u odnosu na kopno, jedno je od najudaljenijih naseljenih ostrva sveta. Od obale Čilea udaljeno je oko 3.200 kilometara, a od najbližeg naseljenog ostrva nešto više od 2.000 kilometara.
Ono po čemu je sa arheološkog stanovišta Uskršnje ostrvo značajno su Moai skulpture. Ovi monumentalni kipovi izrađeni od vulkanskog kamena uglavnom potiču iz perioda između 13. i 15. veka. Pretpostavlja se da su zaostavština plemena Rapa Nui, ali je i dalje misterija zašto su nastali i koja je njihova simbolika.
Kamene skulpture ljudi karakteristične su po izduženim licima, dugim, pljosnatim nosevima i dugim ušima. Glava je dominantni deo tela i čini gotovo tri petine celokupne skulpture. Na ostrvu ih ima više od hiljadu, različite starosti, od 400 do 1000 godina. Skoro polovina Moai skulptura se nalazi u kamenolomu Rano Raraku. Različitih su dimenzija, s tim da visina nekih primeraka dostiže i 20 metara i oni mogu biti teški više od 10 tona.
Do Uskršnjeg ostrva se najlakše stiže avionom iz Santjago de Čile-a, glavnog grada države.
Južna Amerika predstavlja interesantnu mešavinu bogate kulturne baštine i istorije kojom privlači zaljubljenike u arheologiju iz celog sveta. Nadamo se da smo bar malo zagolicali vašu maštu i podstakli vas na razmišljanje da vaš naredni odmor provedete upravo u Južnoj Americi i sigurni amo da ćete doživiti jedno divno i neverovatno iskustvo.
